πανδώρα

I

Δίτομο μουσικό βιβλίο, που περιέχει τραγούδια τονισμένα με βυζαντινή παρασημαντική. Στον πρώτο τόμο περιέχονται βυζαντινά δημοτικά τραγούδια και στον δεύτερο αραβοπερσικά. Τα τραγούδια αυτά μεταφέρθηκαν από την αρχαία παρασημαντική στη νεότερη από τον πρωτοψάλτη Γρηγόριο Λευίτη. Εκδότης της «Π.» ήταν ο Θεόδωρος Φωκαεύς. Το έργο τυπώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1843.

II

Τίτλος του σπουδαιότερου ελληνικού περιοδικού του 19ου αι. Ιδρύθηκε το 1850 από τους Ν. Δραγούμη, Α. Ραγκαβή και Κ. Παπαρρηγόπουλο και εκδιδόταν κάθε 15 ημέρες μέχρι το 1872. Χωρίς να έχει κομματική τοποθέτηση, η Π. παρακολουθούσε και σχολίαζε από περιωπής την πολιτική ζωή του τόπου. Το μεγαλύτερο όμως μέρος των τευχών της ήταν αφιερωμένο σε ιστορικοφιλολογικές μελέτες, εγκυκλοπαιδικά άρθρα, λογοτεχνικές συνεργασίες, ποικίλη ύλη κλπ. Στην Π. δημοσιεύτηκαν οι πρώτες λαογραφικές μελέτες του Ν. Πολίτη, ποιήματα του Σολωμού, ο Θάνος Βλέκας του Π. Καλλιγά –που ήταν το πρώτο νεοελληνικό κοινωνικό μυθιστόρημα– και εκεί πρωτοεμφανίστηκαν οι νέοι τότε ποιητές Δ. Παπαρρηγόπουλος, Α. Βλάχος, Γ. Ζαλοκώστας κ.ά. Από τους άλλους τακτικούς συνεργάτες της Π. αξίζει να μνημονευθούν οι Στ. Κουμανούδης, Δ. Βερναρδάκης, Ν. Σαρίπολος, Γ. Γεννάδιος, Σκαρλάτος Βυζάντιος, Γ. Τερτσέτης, Α. Μουστοξύδης, Σπ. Ζαμπέλιος, Δ. Θερειανός, Κ. Σάθας κ.ά.

Στα 22 χρόνια που κυκλοφορούσε η «Πανδώρα» φιλοξένησε στις σελίδες της εργασίες μερικών από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής.

III

Όνομα 4 μυθολογικών προσώπων.

1. Ακόλουθος της Εκάτης και των Ερινύων, με σιδερένιο σώμα. Τη θεωρούσαν θεότητα των δεινών και των βασάνων.

2. Η πρώτη θνητή γυναίκα που πλάστηκε από τον Ήφαιστο κατά διαταγή του Δία, ο οποίος θέλησε, όταν ο Προμηθέας του έκλεψε τη φωτιά για να τη δώσει στους ανθρώπους, να τιμωρήσει με αυτήν την ανθρωπότητα. Η Π. δόθηκε ως σύζυγος στον Επιμηθέα, τον αδελφό του Προμηθέα.

Κάθε θεός έκανε ένα δώρο στην Π. (από αυτό προήλθε το όνομά της)· της δόθηκε επίσης ένα πιθάρι που περιείχε όλα τα δεινά· από απερίσκεπτη περιέργεια η Π. το άνοιξε και όλα τα δεινά σκορπίστηκαν ανάμεσα στους ανθρώπους.

3. Κόρη του Δευκαλίωνα και της Πύρρας και μητέρα του Γραικού από τον Δία. Για την Πύρρα έλεγαν πως ήταν κόρη του Επιμηθέα και της Π.

4. Μία από τις κόρες του Ερεχθέα.

O Ήφαιστος πλάθει την Πανδώρα, σχέδιο σε αγγείο του 5ου αι. Εικονίζονται επίσης ο Ερμής και ο Δίας.

* * *

(I)

η, ΑΝ

ως κύριο όν. Πανδώρα

πρόσωπο τής αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, η πρώτη γυναίκα που πλάστηκε από τον Ήφαιστο και την Αθηνά μετά από διαταγή τού Διός, για να τιμωρηθεί το ανθρώπινο γένος επειδή δέχθηκε τη φωτιά από τον Προμηθέα, και η οποία προικίστηκε από όλους τους θεούς με χαρίσματα για να ελκύσει την αγάπη τού Επιμηθέως

νεοελλ.

φρ. «το πιθάρι τής Πανδώρας» ή «το κουτί τής Πανδώρας» — πιθάρι ή κιβώτιο σφραγισμένο που περιείχε δήθεν τα γαμήλια δώρα τών θεών, στην πραγματικότητα όμως όλα τα δεινά για τους ανθρώπους, και το οποίο η Πανδώρα, παρά τη διαταγή τού Διός, άνοιξε, με αποτέλεσμα να διαφύγουν όλα τα δεινά για το ανθρώπινο γένος και να παραμείνει στο βάθος του μόνο η ελπίδα

αρχ.

(ως επίθετο τής γης) αυτή που δωρίζει τα πάντα, που παρέχει στους ανθρώπους καθετί που χρειάζονται, η γενναιόδωρη.

[ΕΤΥΜΟΛ. < παν-* + -δώρα (< δῶρον), πρβλ. μολπο-δώρα].

————————

(II)

η

έγχορδο μουσικό όργανο, με 5 ώς 7 ζεύγη μεταλλικών χορδών που νύσσονται με πλήκτρο, το οποίο κατασκευάστηκε για πρώτη φορά το 1562 στο Λονδίνο.